Het verzetten van de klok gebeurt twee keer per jaar, in het voorjaar en in het najaar. De overgang van wintertijd naar zomertijd – en andersom – kan bij sommige mensen het dagelijkse ritme flink verstoren. Klachten als vermoeidheid, hoofdpijn en concentratieproblemen komen regelmatig voor na het verzetten van het uur. Hoe kun je het beste omgaan met deze ''overgangsklachten'' – en waarom verzetten we eigenlijk ieder half jaar de klok?

Waarom wordt de klok twee keer per jaar verzet?

Nederland heeft de zomertijd in 1977 ingevoerd om aan te kunnen sluiten bij haar buurlanden. In de Europe Unie is destijds namelijk de afspraak gemaakt om de zomertijd en wintertijd te hanteren, in eerste instantie om energie te kunnen besparen. Tegenwoordig zorgt dit ervoor dat nog steeds bijna alle landen binnen de EU twee keer per jaar de klok verzetten.

Wanneer wordt de klok verzet?

Haal je de zomer- en wintertijd altijd door elkaar? Je bent niet de enige! ‘In het voorjaar gaat de klok vooruit’, is een handig ezelsbruggetje om het verschil tussen de zomer- en wintertijd te onthouden. Maar wat is nu precies het verschil tussen de zomertijd en de wintertijd?

Zomertijd: de klok vooruit

In Nederland wordt tijdens de zomermaanden de zomertijd aangehouden. De klok gaat dan een uur vooruit, waardoor de zon later opkomt en het ‘s ochtends een uurtje langer donker blijft (en ‘s avonds langer licht!). De zomertijd gaat altijd eind maart in: van 2 naar 3 uur ‘s nachts. De precieze datum verschilt elk jaar, maar valt altijd in het laatste weekend van maart.

Wat zijn de voordelen van de zomertijd?

Met het voorjaar gaat de klok een uur vooruit, om optimaal gebruik te kunnen maken van het daglicht. In de zomer zijn er namelijk meer zonuren dan in de winter. Door de klok te verzetten, blijft het ‘s avonds langer licht – waardoor je kunt genieten van die lekker lange zomeravonden en tegelijkertijd energie bespaart doordat je lampen pas later aan hoeft te zetten.

De zomertijd kent naast energiebesparing ook verschillende gezondheidsvoordelen; de meeste mensen trekken er graag nog even op uit na werktijd. Mensen zijn meer geneigd om te gaan sporten, wandelen, fietsen of andere activiteiten in de buitenlucht te ondernemen als het langer licht is. De extra frisse lucht en zonlicht hebben doorgaans een positief effect op je gezondheid.

Wintertijd: de klok achteruit

De wintertijd is de tijd die in de wintermaanden wordt gebruikt. In landen waar ook een zomertijd gebruikt wordt, zoals Nederland, wordt de wintertijd ook wel de ‘standaardtijd’ genoemd. De wintertijd start altijd in het najaar, rond eind oktober. Dan wordt de zomertijd ongedaan gemaakt en het uur weer achteruit gezet: van 3 naar 2 uur ‘s nachts. De precieze datum verschilt elk jaar, maar valt altijd in het laatste weekend van oktober.

Wat zijn de voordelen van de wintertijd?

Met het najaar gaat de klok een uur achteruit, wederom om het aantal schaarse uren daglicht zo goed mogelijk te kunnen benutten. In de winter komt de zon later op en gaat deze ook weer eerder onder. Door het aanhouden van de wintertijd, is het in ieder geval eerder licht dan wanneer we het hele jaar de zomertijd zouden aanhouden.

De wintertijd sluit beter aan op het natuurlijk bioritme van de mens. Er is zelf sprake van om de zomertijd in zijn geheel af te schaffen en het hele jaar door de wintertijd aan te houden, maar voorlopig blijft het nog even hoe het is.

Is de zomertijd slechter voor je gezondheid dan de wintertijd?

Het verzetten de van klok verstoort je biologische klok. Bij sommige mensen kan het verzetten van de tijd zorgen voor een (tijdelijk) verstoord slaapritme, waarmee een tekort aan slaap ontstaat. Dit slaaptekort kan vervelende gevolgen hebben, zoals concentratieproblemen, vermoeidheid en een verminderde weerstand.

Het RIVM publiceerde in 2019 een rapport over de gevolgen van het verzetten van de klok op de gezondheid. De conclusie was dat twee keer per jaar wisselen tussen de wintertijd (‘standaardtijd’) en zomertijd inderdaad kan zorgen voor slaapverstoringen en gezondheidseffecten. Zo is er bij de wisseling in het voorjaar een lichte toename in het aantal hartinfarcten in Nederland te zien.

5 tips om je te helpen met de klachten bij het verzetten van de klok

Het verzetten van de klok kan je slaapritme dus behoorlijk verstoren. Veel klachten die ontstaan na het ingaan van de zomer- of wintertijd, zoals hoofdpijn en vermoeidheid, worden veroorzaakt door onvoldoende slaap. Hieronder vind je de vijf belangrijkste tips om deze klachten tot een minimum te beperken.

1. Probeer van tevoren al te wennen

Probeer het verschil tussen het uur zo klein mogelijk te maken. Zorg er bijvoorbeeld voor dat je een paar dagen voor het ingaan van de winter- of zomertijd alvast wat eerder of later naar bed gaat.

2. Zorg dat het verschil tussen licht en donker groot is

Licht speelt een grote rol bij onze nachtrust. Ons lichaam ‘weet’ namelijk dat het 's ochtends licht moet zijn, en 's avonds donker. Maar vooral in de zomer is het ‘s avonds vaak nog licht. Dan kunnen verduisterende gordijnen helpen. In de wintermaanden is er ’s ochtends meestal juist nog geen, of niet voldoende zon. Een daglichtlamp kan ervoor zorgen dat je dan gemakkelijker uit bed komt.

3. Leg je scherm weg voor het slapengaan

Kunstmatig licht van je smartphone, tablet of televisie kan je slaapritme in de war brengen. Hoewel het heel verleidelijk is om vlak voor het slapengaan nog even op je telefoon te kijken, is het beter om een boek te pakken of ontspanningsoefeningen te doen. Zorg ervoor dat je gedachten tot rust komen, zodat je ontspannen de nacht in gaat.

4. Zorg voor voldoende beweging

Je lichaam heeft voldoende beweging nodig om stoom af te blazen en tot rust te komen. Je kunt de dag beginnen met een paar simpele oefeningen om het lichaam wakker te maken. Aan het einde van de dag kun je lekker een stukje wandelen met vrienden of familie, of de dag afsluiten met wat yoga. Dit zal helpen om de dag achter je te laten en jezelf klaar te maken voor de nacht.

5. Slaap lang genoeg (maar niet te lang)

Hoeveel slaap je nodig hebt is afhankelijk van je leeftijd. 65-plussers hebben zeven tot acht uur slaap per nacht nodig. Minder slaapuren kan op den duur voor slaaptekort zorgen, maar te veel slaap kan je slaapritme ook verstoren. Ritme en regelmaat zijn het belangrijkst. Zet op vaste tijden een wekker: niet alleen voor wanneer het tijd is om op te staan, maar ook wanneer het tijd is om naar bed te gaan.